Deur Ilze Nieuwoudt

Om inligting op die internet te kry, is amper dieselfde as om water uit ’n brandkraan te probeer drink. Volgens die webblad Social Media Today is daar teen die einde van 2016 nagenoeg 2,9 miljard soektogte per dag met die soekenjin Google gedoen. Maar wat het hierdie hipermoderne inligtingsera met die verlede te make? Die antwoord: Alles!

Daar was dae – nie te lank gelede nie – toe die enigste manier waarop geskiedenisliefhebbers hul inligting kon kry, ’n uitstappie na die plaaslike biblioteek of argiewe was. Uiters waardevolle inligting rakende die geskiedenis en talle grondtekste was op ’n manier nog altyd net beskikbaar vir ’n handjievol mense, gewoonlik professionele historici en navorsers.

Danksy die inligtingsera is hierdie eksklusiewe toegang tot inligting (ook historiese inligting en dokumente) vinnig besig om te verdwyn, en hoewel talle ander lande Suid-Afrika waarskynlik ver vooruit is met die digitisering van historiese tekste en ander inligting, is verskeie instellings, plaaslik en internasionaal, werksaam in die digitisering van Afrikaanse tekste en historiese bronne wat op Suid-Afrika van toepassing is.

Verskeie rolspelers het in Augustus in Pretoria byeengekom om ’n bestekopname van die digitisering van Afrikaans te maak. Dié geleentheid is aangebied deur die Virtuele Instituut vir Afrikaans (VivA), die Universiteit van Pretoria en die Noordwes-Universiteit en het getoon dat daar reeds op letterkundige, taalkundige én historiese vlak goeie vordering in die omskakeling van Afrikaanse tekste na digitale platforms en sogenaamde “digitale pakhuise” gemaak is. Dié omskakeling slaag nou reeds daarin om Afrikaans én sy mense se verlede ‘n bietjie nader aan die geskiedenisgeesdriftiges van vandag te bring.

Die volgende vier platforms bied reeds omvangryke en waardevolle inligting oor Afrikaans en die Suid-Afrikaanse geskiedenis in digitale formaat aan (daar is natuurlik talle ander):

1. DBAT
   Die Digitale Bibliografie van die Afrikaanse Taalkunde (DBAT) is ’n omvattende databasis van Afrikaanse taalkundebronne. Teen Junie 2016 was daar reeds meer as 17 000 bronne op dié databasis gekatalogiseer en volledige tekste van sowat 9 500 bronne aanlyn beskikbaar. Toegang tot die databasis is gratis en kan onder die spesiale versamelings op die webblad van die Noordwes-Universiteit se biblioteek verkry word. Die databasis bevat duisende Afrikaans artikels, resensies, boeke, proefskrifte en vele meer. Al ooit gewonder wat in die 1959-uitgawe van Die Brandwag geskryf is oor die taalstryder Arnoldus Pannevis? Wel, dit en soveel meer is beskikbaar op DBAT.

2. DBAL
   Die Digitale Bibliografie van die Afrikaanse Letterkunde (DBAL) kan as die suster van DBAT beskou word. Hierdie platform is ook deel van die Noordwes-Universiteit se spesiale versamelings, bevat reeds meer as 10 800 rekords en fokus op die digitisering van studies oor Afrikaanse letterkunde. Dit is die ideale plek waar bronne oor bepaalde skrywers en letterkundige onderwerpe nagegaan kan word.

3. VOC-argiewe en boedeldokumente
   As deel van ’n projek deur TANAP (Towards a New Age of Partnership) is daar reeds meer as 4,5 miljoen woorde uit die Wes-Kaapse argiewe getranskribeer. Dokumente wat reeds vir die publiek aanlyn beskikbaar is, sluit in inventarisse, vendusierolle, boedelrekeninge, bandieterolle en VOC-monsterrolle. Daarbenewens is verskeie dagregisters van die VOC (van die jare 1687 tot 1789) ook reeds deur die Tracing History Trust getranskribeer. Toegang tot hierdie argiefdokumente is beskikbaar op www.tracinghistorytrust.co.za.

4. Grafstene
   Die Genealogiese Vereniging van Suid-Afrika se elektroniese grafsteendatabasis bevat foto’s en inskripsiebesonderhede van sowat 700 000 afsonderlike grafte, begraafplase, gedenktekens en grafte op plase. Deur hierdie projek kry genealoë en ander belangstellendes gratis aanlyn toegang tot grafte en die belangrike inligting wat op grafstene vervat is. Die projek maak staat op lede van die publiek se fotografiese bydraes en word opgedateer soos wat nuwe inligting deur die publiek verskaf word. Die databasis kan geografies en volgens persoonlike besonderhede van die oorledene deursoek word. Besoek die databasis by www.eggsa.org (dié webblad bevat ook verskeie ander historiese dokumente wat reeds getranskribeer is).